Suikeragenda: een stip op de horizon voor groene chemie

Het gebruik van suiker in plaats van fossiele olie als grondstof voor de chemische industrie biedt enorme mogelijkheden. In het Chemport ecosysteem is de hele keten aanwezig van landbouw via organische basischemicaliën en tussenproducten tot aan het eindproduct. Maar veel schakels in de keten zijn nog in ontwikkeling en er is een gezamenlijke inspanning nodig in Onderzoek & Ontwikkeling, schaalvergroting, regelgeving en subsidies. De stappen die de Agenda beschrijft zullen betrokken partijen op koers houden en helpen om de voortgang en het enthousiasme te bewaren.

Theo Smit, consultant bij E&E Advies, overzag het proces dat leidde tot de Suikeragenda, die op 21 september is gepresenteerd. Hij is ook een van de auteurs. ‘In de regio voelde men de noodzaak om een routekaart te hebben voor de ontwikkeling van groene chemie in Noord-Nederland’, vertelt hij. De regio beschikt over veel landbouwgrond, een bloeiende chemische industrie die vooral geclusterd is in Delfzijl en Emmen, en een sterke kennisinfrastructuur met de RUG, NHL Stenden en de Hanzehogeschool. ‘Daarbij is er de Eemshaven als logistiek knooppunt en de maakindustrie die de chemicaliën omzet in producten, zoals plastic flessen.’

Smit merkt op dat veel van de bestaande chemische bedrijven in de Chemport regio vooral met fossiele grondstoffen werken. ‘Zij hebben een nieuw, groen alternatief nodig. Aan de andere kant heb je Cosun Beet Company die suiker maakt, en er zijn nog andere bronnen van hernieuwbare koolstof.’ Gebruik van suikers als grondstof kan de koolstof-voetafdruk van de chemische industrie flink verkleinen. Op dit moment wordt ongeveer 20 procent van de fossiele olie gebruikt als grondstof voor chemicaliën.

Beleid dat gericht is op het terugdringen van broeikasgassen richt zich vooral op energie. ‘Zowel de overheidssteun als de regels gaan vooral over groene energie, met weinig aandacht voor groene chemie.’ De Suikeragenda laat zien wat de waarde is van een gezamenlijke inspanning om het gebruik van groene koolstof te vergroten, ook met betrekking tot werkgelegenheid. Er zal in de beginfase subsidie nodig zijn om groene koolstof concurrerend te maken, terwijl blokkades uit de regelgeving moeten verdwijnen. Wanneer bijvoorbeeld suiker uit biomassa wordt gehaald blijft er een residu over. De huidige regels maken het moeilijk om dit materiaal vol voedingsstoffen te gebruiken als meststof in de landbouw. Daarom moet het als afval tegen betaling worden afgevoerd.

Het is een probleem dat Bram Fetter, Chief Operations Officer bij Cosun Beet Company maar al te goed kent. ‘We zijn vooral producent van groene koolstofmoleculen, maar ons beleid is gericht op de hele productieketen. We werken samen met partijen verderop in de keten, gaan joint ventures aan of helpen anderen een bedrijfsplan op te stellen.’

Zijn bedrijf heeft, samen met Avantium (pionier in hernieuwbare en duurzame chemie) en chemisch bedrijf Nouryon waardevolle input geleverd voor de Suikeragenda. ‘We zijn alle drie actief in Noord-Nederland maar ook daarbuiten’, zegt Fetter. ‘De kennis die nodig is voor groene chemie wordt op wereldschaal ontwikkeld. Wel is het zo dat in de Chemport regio een groot aantal partijen in de groene chemie keten aanwezig is.’ De Agenda helpt ze een gezamenlijke koers te volgen en geeft ze een stip aan de horizon. ‘Je komt niet bij dat doel met alleen grote bedrijven. We hebben de creatieve input nodig van startups en andere innovatieve bedrijven.’

De horizon bevindt zich in het jaar 2050. Maar welke stappen zijn er nodig om daar te komen? Naast regelgeving en ondersteuning is er ook nieuwe technologie nodig. Bovendien is de hoeveelheid groene koolstof die de regio produceert niet voldoende wanneer de groene chemie echt gaat groeien, legt Smit uit: ‘Er is de komende paar jaar wel genoeg, maar uiteindelijk zullen we biomassa moeten importeren.’ Fetter: ‘Daarnaast moeten we ook verder kijken dan bietsuiker, bijvoorbeeld naar suikers uit aardappelzetmeel.’ Biomassa-afval is ook een mogelijke bron, Avantium heeft inmiddels een testfabriek voor bio-raffinage in Delfzijl, die suiker maakt uit houtsnippers.

Op korte termijn verwacht Fetter dat er een of twee productiefabrieken in de groene chemie keten komen. ‘Je hebt zo’n eerste succes nodig om op door te bouwen. Ik zie nu een heleboel enthousiasme en we moeten de positieve energie vasthouden die momenteel de ontwikkeling van groene chemie in deze regio aandrijft.’