Ondernemen in 2040: moreel kompas weegt zwaar

Dat ‘Jarno’ ligt te slapen is een grapje van trendwatcher Jarno Duursma. Maar het antwoord geeft wel een richting die we gaan. Hij kan thuiswerken en twee avatars (digitale kopieën van hemzelf) zijn lezingen laten houden via bijvoorbeeld Teams.

Rol babyboomers in 2040 uitgespeeld

Ondernemen in 2040 zal anders zijn dan in 2021. Maar in welke richting we gaan is onzeker. We leggen daarom wat toekomstvisies naast elkaar. Die van Duursma naast die van Nick Stevens (mede-oprichter van de voormalige The Big Building in Groningen, betrokken bij tal van nieuwe ontwikkelingen) en Merijn de Boer (directeur Indietopia, broedplaats gamebedrijven). En we laten een jonge muziekondernemer, de 17-jarige Julius Kasa de Boer, vooruitblikken.

Een ding is zeker: de visies over 2040 lopen nogal uiteen. Neem Nick Stevens. Die kijkt naar de samenstelling van de bevolking; de rol van de babyboomers is rond die tijd uitgespeeld, en helemaal aan de andere kant van de bevolksingspiramide zijn er de generaties na de millennials: Generatie Z en Generatie Alpha. ,,Die laatste twee generaties hebben een totaal ander wereldbeeld’’, vermoedt hij. ,,Hun helden zijn mensen als Greta Thunberg. En ze vinden dat al die vorige generaties het voor hen hebben verkloot.’’

Generatie Z en Alpha werken niet voor ‘slecht’ bedrijf

Het zijn verhalen die we nog niet kennen, maar het gaat wel gebeuren. Volgens Stevens in sneltreintempo. ,,Onze generatie was overgeleverd aan de babyboomers’’, is zijn analyse. ,,Die zijn opgegroeid in de naoorlogse periode. Opbouw plus groei, groei, groei waren de dominante factoren.’’

Voor een goed leven is geld nodig werd daarna het mantra. Liefst makkelijk verdiend. De millennials kijken al anders, betoogt Stevens, maar de generaties daarna – generatie Z en Alpha – zijn ‘hands on’. Stevens: ,,Ze hebben geen keus, want ze komen niet zoals andere generaties in een gespreid bedje. Ze hebben minder geld, minder koopkracht. Ze kijken vooral naar kosten en zijn meer activistisch. Ze hebben liever minder salaris dan dat ze werken voor een slecht bedrijf.’’ En hij benadrukt: ,,Dit gaat gebeuren.’’

‘De eerlijkste in plaats van de goedkoopste’

Die mentaliteit zal effect hebben op de economie. Rendement en groei zullen als doel plaats maken voor meer maatschappelijke en milieu-gerelateerde vergezichten. Stevens: ,,Meer bedrijven gaan goeie dingen doen voor de wereld. Want de jeugdige consument zegt: doe mij de eerlijkste in plaats van de goedkoopste.’’

En daar komt nog een factor bij, want we gaan volgens Stevens naar een remote-wereld, een wereld waarin veel op afstand wordt geregeld. Werk ook. De coronaperiode heeft ons al geleerd dat we niet meer naar kantoor hoeven en dat we vanuit huis – op afstand – net zo makkelijk onze werkgevers tevreden stellen. ,,Woonwerkverkeer is privétijd en weet je hoe het straks voelt als je elke dag 1,5 uur in de auto zit?’’, aldus een prikkelende Stevens. ,,Iedereen kan met een laptop uit de voeten en drie keer per jaar naar kantoor is genoeg.’’

Kantoor wordt plek voor sociale cohesie

Daarmee eindigt het nog niet, meent de Engelsman die de voorbije jaren grote multinationals heeft begeleid en Startup Weekends over de hele wereld faciliteerde. ,,Tech maakt veel mogelijk’’, klinkt zijn aanloop. ,,De vraag is of je voor de beste werkgever binnen één uur rijden wilt werken of voor de beste werkgever van de wereld. Een bedrijf dat straks zijn mensen op kantoor wil zien, gaat niet langer de beste werknemers krijgen.’’

Tot zo ver even Stevens. Even naar Jarno Duursma die meer naar tech dan naar ondernemen in 2040 kijkt. Maar hij zit op één lijn met Stevens als het om ‘remote’ gaat. ,,Kantoor wordt een plek voor sociale cohesie’’, meent hij. En hij wijst op kunstmatig intelligente software, die zaken als boekhouding, klantenservice en marketing kunnen regelen. Zonder programmeerkennis is het allemaal te regelen. ,,Ondernemen wordt makkelijk gemaakt’’, meent de trendwatcher. ,,En dat kan helpen met nieuwe ideeën, met innovatie. Ook kan preciezer worden gemeten welke inspanningen het meest efficiënt zijn.’’

‘Het is de tijd dat alles kan’

Duursma’s verwachtingen komen deels overeen met die van Stevens. Ook hij ziet dat milieu en normen het morele kompas van de jongere generaties beïnvloeden. ,,De vraag blijft altijd hoe consistent die generatie zal zijn als ze volwassener worden’’, merkt Duursma wel op.

Merijn de Boer noemt deze periode ‘het hoogtepunt van de Vierde Industriële Revolutie’ want: ,,Data en tech werken zo samen dat je het overzicht verliest. Het is de tijd dat alles kan.’’ In films hoeven acteurs niet meer naar Marokko als ze op een planeet moeten spelen, de achtergrond van een planeet kan zo in de film ‘ingemonteerd’ worden, zegt De Boer. En digitaal kun je echte mensen namaken. De Boer: ,,Je krijgt ze in 3D, het oogt heel echt.’’

Indietopia werkt al met een gedragscode

Met een VR-bril op kun je zelfs ‘rondlopen’ in Rome. ,,Alles kan’’, benadrukt de directeur van Indietopia, ,,maar er is natuurlijk de ethische vraag: hoe ver ga je? Er zijn over iedereen heel veel gegevens bekend. Het kan zo ver gaan dat een supermarkt meldt dat je boodschappen klaar staan, terwijl je niks besteld hebt. Maar zij weten precies hoeveel toiletpapier en boter je op dat moment nodig hebt.’’

De Boer voorspelt een keiharde strijd tussen ethische partijen en data-verzamelaars en -verkopers. ,,Bij Indietopia werken we daarom ook met een gedragscode’’, vertelt hij. ,,Die komt erop neer dat we geen bedrijven benaderen vanuit wetenschap die we niet horen te hebben.’’

Overheden missen de kennis

De wet- en regelgeving gaat daarom een grotere rol spelen, zo is de overtuiging van De Boer. Maar hij houdt zijn hart vast, want overheden hebben de kennis binnen de eigen organisatie niet geborgd. ,,Alles wordt uitbesteed’’, weet hij. Hij kent een regionale overheid die recent een externe partij inhuurde om een whatsapp-bedrijfsaccount aan te maken en vervolgens ook trots melding maakte van dat account.
De Boer: ,,Zoiets aanmaken is niet meer dan een druk op de knop, maar dat weet men niet. Daardoor wordt ook onnodig veel geld uitgegeven. Een overheid kan een goeie ict’er met een gerust hart een salaris geven van 80.000 euro, want men bespaart op die manier minstens twee ton.’’

Kinderen leren dankzij internet het meest buiten school

Privacy wordt een groot item, vinden ze alle drie. Duursma voorspelt de opkomst van software om werknemers te bespioneren. ,,Hoe blijven we menselijk in het tijdperk van digitaal vergaderen, digitaal overleg en fysieke afstand?’’, vraagt hij zich af.

Een ding is zeker, zo stelt Nick Stevens: ,,De kinderen van nu krijgen op school niet dezelfde stof als wij. Zij leren het meeste buiten school, want ze hebben internet. We moeten hen daarom leren keuzes te maken. Het gaat erom: wat willen we in 2040 en hoe gaan we dat waarmaken. Ik mis die visie.’’