De Expert – Het rendement van een leefbare wereld

Kees Klomp signaleert twee krachten in de toenemende hang naar duurzamer, slimmer en gezonder werken: het gros van de bedrijven kiest voor oppervlakkige aanpassingen – waarmee we in essentie niets veranderen – terwijl een kleine, gestaag groeiende minderheid de moed heeft om het radicaal anders te doen. Hij zet zijn kaarten op familiebedrijven en het mkb: ‘Dáár zie ik de meeste ruimte om de onvermijdelijke omslag te maken naar een economische ecologie.’

Zijn eigen omslag vond plaats in 2006, toen hij met zijn maatschappelijk geëngageerde ethiek na vijftien jaar vastliep in het conventionele bedrijfsleven. Kees nam ontslag, verhuisde naar het Drentse dorp Drouwen en besloot zijn expertise in business development voortaan alleen nog maar te gebruiken om de wereld te verbeteren.

Hij ontpopte zich tot hartstochtelijk voorvechter van de betekeniseconomie. Een inspirator die in de kern een activist is, om zo de samenleving ervan te doordringen dat het ontwikkelen van een andere visie op onze economie noodzakelijk is voor ons voortbestaan. Die existentiële benadering gaat verder dan een verschuiving van winst naar purpose, want: om van betekenis te zijn, moeten we ons ten diepste bewust worden van de wederzijdse afhankelijkheid in het natuurlijke systeem waar wij deel van uitmaken als menselijke soort.

Industrie van verlangens

‘Betekenisvol ondernemen is voor mij dat mensen bereid zijn om zich als een goede, coöperatieve soort te gedragen’, zegt Kees. ‘Economische ecologie vraagt dat wij erkennen dat we overal op deze aardbol in natuurgebied leven en dat we daar zorgvuldig naar handelen. Het is een wederkerig systeem waarin de balans bedreigend scheef is gegroeid.

De klimaatcrisis laat ons voelen dat wij als mens niet boven de natuur staan en pas als dat besef – en de urgentie ervan – écht doordringt, kunnen we duurzamer, slimmer en gezonder werken. De toenemende wereldproblemen zijn al decennialang voorspeld en toch houden we hardnekkig vast aan het huidige economische systeem. Dat is zorgwekkend. In die zin zijn klimaatrampen ook goed nieuws, omdat ze het urgentiebesef aanwakkeren. Blijkbaar moeten we het eerst allemaal voelen voordat we anders gaan handelen.’

De vicieuze cirkel van ons huidige economisch denken komt volgens de betekeniseconoom voort uit het buitensporige verschil tussen menselijke behoeften en verlangens. ‘We hebben een industrie gecreëerd die grotendeels inspeelt op valse verlangens. Want er is genoeg van wat we in de basis nodig hebben, alleen: daar nemen we geen genoegen mee. De identificatie met spullen, geld en imago is cultureel bepaald.

Van trendy kleding, huizen, auto’s en kantoren tot de focus op groei, consumptie en financieel rendement in leven en werk: ons grootste probleem is overdaad, in alles. Bij mijn boeddhistische levensbeschouwing gaat het in de kern om: GENOEG. De grote uitdaging is terug te keren naar die kern van basisbehoeften en daarmee de industrie van valse verlangens te stoppen. Het punt is dat er dan vele bedrijven en banen verdwijnen. Dat lijkt eng, terwijl het vooral ruimte creëert voor een nieuwe orde. Door welvaart los te laten, kunnen we ons richten op welzijn en bijdragen aan herstel van de ernstig verstoorde balans in het natuurlijke systeem.’

Betekenisvol ondernemen is voor mij dat mensen bereid zijn om zich als een goede, coöperatieve soort te gedragen.
Kees Klomp

Fundamenteel anders

We kunnen nuchter constateren dat oppervlakkige aanpassingen finaal tekortschieten in zo’n omslag. Het perspectief van een economische ecologie waarin de mens niet langer centraal staat, is zó fundamenteel anders dat het vraagt om radicale, disruptieve verandering. En precies daarin ziet Kees kansen voor het mkb. ‘De Unilevers van deze wereld zijn te log om zo’n scherpe omslag te maken’, stelt hij. ‘Juist kleinere bedrijven hebben ruimte om te manoeuvreren en te experimenteren.

Voor mij ligt de sleutel daarom bij het mkb en in het bijzonder familiebedrijven, omdat die sterk verbonden zijn met waarden en meer bezig zijn met hun impact op de omgeving en de toekomst. Mooi voorbeeld van een groot familiebedrijf is het Franse Decathlon, dat zich nu bewust richt op degrowth, een beweging waarin bedrijven niet meer vanzelfsprekend kiezen voor meer, sneller en groter, maar inzetten op genoeg.’

‘Inspirerende voorbeelden zijn hard nodig’, vervolgt Kees. ‘Want ze zijn er wel, de bedrijven die het echt anders doen, maar ze worden nog te vaak door het huidige marktdenken gemangeld. Dat maakt het lastig om het winstmodel los te laten. Het ‘goed doen’ als bedrijf associëren we nog steeds met groei, een glanzend imago en een hoog rendement. Maatschappelijk van betekenis zijn – door in te zetten op sociale en ecologische winst – is nu vooral nog bijzaak, terwijl dat de hoofdzaak hoort te zijn bij duurzaam, slimmer en gezonder werken.

Anders is het alleen bedoeld om te scoren binnen de aloude marktprincipes die absoluut onhoudbaar zijn. Elke dag lezen we in de krant over de gevolgen van dat systeem. In Europa zijn we nog nauwelijks overvallen door grote meteorologische en ecologische rampen, maar de vluchtelingenstroom en groeiende sociale kloof zorgen ook hier al voor meer maatschappelijke narigheid. Dat is pijnlijk, maar dwingt ons wel om nieuwe wegen in te slaan.’